قراردادهای مربوط به مسئولیت در معالجات پزشکی در حقوق ایران و فقه امامیه

قراردادهای پزشکی و مسئولیت های ناشی از آن یکی از مباحث محوری مورد مطالعه در حقوق پزشکی است. وضعیت خاص قراردادهای پزشکی و شرایط و ویژگی های آن به گونه ای است که نمی توان آنها را در چارچوب عقود معین مورد مطالعه قرارد داد؛ از این رو به نظر می رسد که از نظر حقوقی، قرارداد پزشکی نوعی عقد نامعین است که با تکیه بر مفاد ماده 10 قانون مدنی، علاوه بر حاکمیت قواعد عمومی قراردادها، شرایط ویژه و تعهدات خاص قراردادهای درمان را داراست که بر طبق توافق طرفین و رضایت آنان نافذ و لازم الاجرا است. قانونگذار ایران در مواد 59، 60 و 319 تا 322 قانون مجازات اسلامی و مواد 1 و 2 قانون مسئولیت مدنی اصول کلی حاکم بر مسئولیت پزشکی را تبیین نموده و به تشریح جلوه های گوناگون آن پرداخته و نقض قوانین و مقررات پزشکی را مستوجب مجازات می داند، لیکن مسئولیت قراردادی پزشک از جمله مباحث محوری است که طبق دیدگاه برخی حقوقدانان، با توجه به اصل کلی تعهد به وسیله بودن معالجه و درمان، به منظور الزام پزشک به جبران خسارت وارده باید تقصیر پزشک به اثبات برسد. این دیدگاه با عنایت به نوع دخالت عامل خارجی و نحوه تأثیر آن در تقصیر پزشک مورد نقد قرار گرفته است. از سوی دیگر، در قراردادهای معالجه جایگاه و نقش اذن بیمار و رضایت او به اقدامات پزشک و شرط برائت پزشک از زیانهای احتمال ناشی از درمان و سایر شروط و قراردادهای راجع به مسئولیت قابل بررسی است. این توافق ها و تراضی طرفین عقد معالجه، نقش مهمی در رفع مسئولیت پزشک و معافیت او از ضمان و گاه جابجایی بار اثبات و لزوم احراز تقصیر و خطای پزشکی و تبدیل مسئولیت عینی به مسئولیت مبتنی بر تقصیر دارد. لذا در این تحقیق، سعی گردیده تا ماهیت این قراردادها تبیین و قلمرو نفوذ و مبانی پذیرش آنها و آثار هر یک، براساس قواعد فقهی و حقوقی مورد بررسی قرار گیرد. واژگان کلیدی: قرارداد، قرارداد پزشکی، معالجات پزشکی، مسئولیت، اذن، رضایت، برائت، حقوق ایران، فقه امامیه.